Bộ TN&MT đang tổ chức lấy ý kiến cho dự thảo Quy định quy trình lập và điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp năm 2012. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia thì bản quy hoạch này còn thiếu tính thực tiễn, không cần thiết. Báo Xây dựng đã có cuộc trao đổi với TS Phạm Sỹ Liêm - Phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam về vấn đề này.
Thưa ông, mới đây Bộ TN&MT đã xây dựng Dự thảo Quy trình lập và điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, ông có nhìn nhận gì về dự thảo này?
- Trong phân loại đất của Luật Đất đai thì phân loại lấy nông nghiệp làm trung tâm. Còn đất khác thì gọi là phi nông nghiệp. Thực ra cách phân loại như vậy là không đúng. Chúng ta không thể nói đàn bà là phi đàn ông được. Nếu nói như thế thì thế giới này gồm có đàn ông và phi đàn ông sao!?
Tôi nghĩ nên phân ra thành 2 loại đất cơ bản là: Đất nông nghiệp và đất xây dựng. Trong đất xây dựng không chia ra đất nào là đất trụ sở, đất nào là đất văn phòng hay đất xây nhà ở. Vì trong nhiều trụ sở thì đôi khi có cả văn phòng, nên cứ thống kê như thế thì rất khó. Chẳng hạn như giờ có một khách sạn, nhưng bên trong đó có những căn hộ cho người ra thuê, cho người nước ngoài ở, có văn phòng. Thế mà giờ thống kê tách riêng toà nhà văn phòng, toà nhà căn hộ riêng, toà nhà cho khách ở riêng thì sẽ rất phiền toái và không ai lại làm thế!
Dự thảo này không nói gì đến đất đô thị mà chỉ nói đến đất xây dựng công trình trụ sở, nhà ở, quốc phòng... Nên đơn vị lập quy hoạch đã không nói đến đất đô thị mà chỉ nói đến đất tương đương. Đó là cấp tỉnh. Thêm vào đó là quy hoạch cụ thể kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, xã. Nhưng quản lý nhà nước của chúng ta đâu cần quy hoạch chi tiết mà là cần quy hoạch chung của cả đô thị. Còn quy hoạch chi tiết chỉ dùng để thực hiện mà thôi.
Trong Luật Đô thị năm 1999 lúc bấy giờ Bộ Xây dựng tham gia rất tích cực thì, trong 6 loại đất có đất đô thị. Tuy nhiên đến năm 2003, khi Xây dựng Luật Đất đai, thì đất đô thị không còn là một loại đất nữa. Tôi luôn tự hỏi, tại sao chúng ta không phân chia thành loại đất xây dựng. Trong đất xây dựng có đất đô thị, như thế sẽ thuận tiện cho nhà quản lý khi hoạch định chính sách.
Xây dựng quy hoạch sử dụng đất được thực hiện đồng thời với việc đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất 5 năm, như vậy thời gian có quá dài không, thưa ông?
- Làm quy hoạch kế hoạch sử dụng đất đai là một công việc rất công phu, tốn kém. Cần phải cập nhật thường xuyên. Nếu không cập nhật thường xuyên thì quy hoạch, kế hoạch ấy sẽ mất giá trị. Cập nhật ở đây tất nhiên không phải hàng ngày, mà là hàng năm năm, chứ đợi 5 năm mới cập nhật thì biết nó thay đổi như thế nào. Nếu nó diễn ra rồi thì sao?. Ví dụ như việc xuất hiện cả đống sân golf, thì giờ tính giải quyết hậu quả như thế nào?
Vậy mối quan hệ giữa quy hoạch kinh tế và quy hoạch không gian được biểu hiện như thế nào?
- Quy hoạch kinh tế - xã hội nói ra cái phương hướng phát triển kinh tế - xã hội nhưng phải đặt nó ở không gian nhất định. Nếu chỉ đơn thuần là quy hoạch kinh tế - xã hội thì nó không có tính khả thi bởi vì nó không thể hiện ra trong không gian, địa điểm, không biết cái này nằm ở đâu. Ví dụ: Lúc mà làm quy hoạch quốc gia, ta hay nói thu nhập bình quân cả nước, nên chúng ta không biết được vùng này như thế nào và vùng kia là bao nhiêu.
Nhưng với quy hoạch không gian, nó sẽ chỉ cho ta thấy rõ chỉ số của từng vùng. Ví dụ: Thu nhập đô thị ở khu vực này quy định sắp tới là 2 nghìn USD/người, nên ta cần tập trung đầu tư cho nó, chứ nó không tự nhiên sinh ra. Quy hoạch kinh tế - xã hội muốn có hiệu quả, đi vào thực tế thì phải thể hiện trong không gian cụ thể. Vì vậy, ở các nước tiên tiến, họ gọi quy hoạch không gian là "Phiên bản địa lý" của quy hoạch kinh tế. Có như thế nó mới có nội dung cụ thể, có tính chỉ đạo. Quy hoạch kinh tế - xã hội nếu không gắn với quy hoạch không gian thì sẽ kém tính chỉ đạo. Ngược lại quy hoạch không gian nếu không gắn với quy hoạch kinh tế - xã hội thì nó không phản ánh được bản chất sự việc, chỉ là cái vỏ không nội dung.
Hiện nay, 3 quy hoạch do 3 bộ xây dựng, về thời gian thì không thống nhất. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội được hoàn thành trước mỗi kỳ Đại hội Đảng, để trình Đại hội phê duyệt. Còn quy hoạch đô thị thì không nhất thiết phải có mốc thời gian như trên, mà khi nào cần thì chúng ta sử dụng. Quy hoạch đô thị là cơ sở quy hoạch xây dựng và cấp giấy phép xây dựng nên bắt buộc phải có. Song, nó không ràng buộc mốc thời gian hoàn thành. Trong khi đó, quy hoạch sử dụng đất đai thì ít có tác dụng thực tế.
Quy hoạch sử dụng đất đai ngoài việc nâng cao giá trị sử dụng đất đang áp dụng thì cần chú ý đến yếu tố an ninh lương thực, bảo vệ được những diện tích đất nông nghiệp màu mỡ cũng như chú ý đến những vấn đề về biến đổi khí hậu. 3 bộ nên chung sức lập một quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội toàn diện, trong đó có cả phát triển không gian.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
Trần Hà (thực hiện)